Naród, który traci pamięć przestaje być Narodem – staje się jedynie zbiorem ludzi, czasowo zajmujących dane terytorium.
Józef Piłsudski
Myśl Marszałka dotyczy nie tylko narodów ale również rodzin oraz pojedynczych osób.
W latach 90-tych Eugeniusz Wawryniuk odczuł potrzebę zachowania od zapomnienia historii swojej rodziny.
Dziełem zainteresował siostrzenicę Annę Kiryluk a ona zachęciła mnie – jej ówczesnego narzeczonego.
Odbyliśmy kilka wypraw na Podlasie, goszcząc u rodziny oraz w parafialnych kancelariach a nawet nakręciliśmy dokumentalny film.
Owocem był skromny wkład w wydaną w 2002 roku przez Eugeniusza Wawryniuka książkę „Dzieje rodziny Floriana Wawryniuka do 2000 roku”.
W latach 2002/2003 roku z inicjatywy jej Autora odbyły się nawet w Łosicach zjazdy rodzinne, w których uczestniczyło kilkadziesiąt osób z całej Polski a nawet, jeśli dobrze pamiętam, ktoś z zagranicy.
W maju 2022 roku kolega z pracy polecił mi portal https://genealodzy.pl/
W kilka minut moim oczom ukazał się…
…najprawdziwszy akt ślubu moich dziadków!
Zdecydowałem się powrócić do pomysłu udokumentowania genealogii rodziny, ale tym razem już przy pomocy innych narzędzi niż Paintbrush z systemu Windows 95 i w sposób w jaki to robią ludzie którzy się na tym znają.
Wynik pierwszych prób można już nawet obejrzeć tu https://www.jastrzebscy.pl/genealogy/
1.) Narzędzia
Kryteria jakie powinny spełniać narzędzia służące do ewidencji i redagowania danych genealogicznych to:
-program nie może być tworzony przez jednego autora, gdyż w wypadku jego śmierci lub rezygnacji, osierocony zostaje także projekt
-program powinien być ostatnio aktualizowany nie wcześniej niż rok wstecz, gdyż inna sytuacja sugeruje porzucenie dalszego rozwoju
-program powinien być „crossplatform-owy”, by zapewnić możliwość korzystania użytkownikom różnych systemów operacyjnych (Windows, Linux, macOS)
Na narzędzie służące do redakcji, wybrany został rozwijany od 2006 roku przez grupę trzydziestu już dziś programistów i wielu tłumaczy oraz przodujący od lat w rankingach, program Gramps https://gramps-project.org/.
Na system służący do prezentacji i obsługi bazy przez internet, wybrany został rozwijany aktywnie (kilka commit-ów w tygodniu) od 2002 roku przez zespół kilkunastu programistów i również pozytywnie oceniany, projekt PhpGedView http://www.phpgedview.net/.
Uważaj nie tyle na wygodę obsługi ale też na jakość proponowanego rozwiązania.
Spotkać można systemy umożliwiające przeglądanie danych bez autoryzacji.
Bywają nawet tak absurdalne pomysły jak ten https://www.myheritage.pl/dna a program MyHeritage Family Tree Builder po przejściu w tryb online przesyła dane do bazy wydawcy.
A firma i jej bazy mieszczą się…
…tak, zagadłe(a)ś – w Izraelu.
Zadbaj zatem o to, by te informacje pozostały w rękach członków twojej rodziny.
2.) Metodologia
Zamiast tworzyć własne rozwiązania (próbowałem) zdecydowanie owocniej jest wykorzystać wieloletnie doświadczenie pokoleń badaczy.
Opracowywany od 1984 roku standard GEDCOM https://pl.wikipedia.org/wiki/GEDCOM znakomicie się tutaj sprawdza (najpewniej dzięki swojej prostocie).
W formie [klucz:wartość] opisuje większość aspektów życia człowieka (w każdym razie ze statystycznego punktu widzenia) pozwalając na drodze łączenia kluczy w blokach, dokumentowanie wydarzeń i/lub więzi.
No i oczywiście pomaga w wymianie danych między badaczami, ponieważ obsługuje go praktycznie każdy program lub system.
I tak (podstawy):
PLAC– (P- Place): Generalnie historia toczy się w miejscach (np. szpitale, kościoły, adresy, cmentarze).
EVEN– (E- Event): Wydarzenia mają charakter (np. narodziny, nauka, związek, zawód, śmierć).
DATE– (D- Date): Wydarzenia mają miejsce w czasie (daty).
NAME– (N- Name): Uczestniczą w nich osoby SURN– (S- Surname), GIVN– (G- Given name). To podstawowy zapis w drzewie genealogicznym czyli INDI– (I- Individual).
REFN– (R- Reference): Pomiędzy miejscami, wydarzeniami i osobami zachodzą związki (np. miejsce i data wydarzenia lub rodzicielstwo, rodzeństwo, małżeństwo).
SOUR– (S- Source): O tym że wydarzenie miało miejsce, dowiadujemy się ze źródeł (wspomnienia, archiwa, akta, publikacje).
TITL– (T- Title): Archiwa, akta czy publikacje mają swoje tytuły.
NOTE– (N- Note): A to co wiemy, opatrujemy dla lepszej jakości notatkami.
Przystępując do redakcji takich zasobów, warto zacząć od nieocenionych rad na wiki programu Gramps https://gramps-project.org/wiki/index.php/Genealogy_basics (wybierz wersję angielską bo polskie tłumaczenie jest niepełne).
Innym aspektem jest zarządzanie materiałami medialnymi. O tym, że nie zawsze jest to łatwe, przekonał się każdy kto „na szybko” chciał pokazać drugiej osobie zdjęcie z chrztu siostrzenicy.
Tu pomocne są rady z sekcji „Organise your files” https://gramps-project.org/wiki/index.php/Organise_your_files
W kwestii nazewnictwa, wybrałem opisany w sekcji „Meaningful filenames” https://gramps-project.org/wiki/index.php/Meaningful_filenames wariant „GEDCOM based” ponieważ daje on niemal nieograniczone możliwości wyszukiwania, np:
„EVEN–Slub & SURN–Kowalski & DATE–196” znajdzie śluby mężczyzn z rodziny Kowalskich, które odbyły w pamiętnych latach 60-tych
„PLAC–Zakopane & NOTE–Wczasy” znajdzie fotografie wszystkich którzy kiedykolwiek odpoczywali w Zakopanem
Pamiętaj, że z punktu widzenia genealogii, nazwiskiem kobiety jest nazwisko ojca a nie męża.
Jest tak dlatego, że kobieta rodzi się tylko raz i ma jednego ojca a wyjść za mąż może wielokrotnie i mieć wiele nazwisk „po mężu”.
Dlatego to jedynie nazwisko panieńskie jednoznacznie identyfikuje osobę w drzewie genealogicznym.
Jest też jedną z bardziej poszukiwanych informacji ponieważ:
– rozszerza drzewo genealogiczne o nową rodzinę
– pozwala powierzyć badania nad tą gałęzią członkowi zespołu redakcyjnego, którego sercu jest to najbliższe i ma największe możliwości kontaktu z członkami tej rodziny
Nie rozpoczynaj od wprowadzania osób.
Większość członków rodziny rodzi się, mieszka, pobiera, pracuje i umiera w tych samych miejscowościach, szpitalach, kościołach czy cmentarzach. A przynajmniej było tak w przeszłości.
I dowiadujemy się o tym w większości z tych samych archiwów.
Zatem najpierw wprowadź i opisz takie gniazda rodzinne oraz miejsca przechowywania dokumentów.
Wprowadzając nową osobę wpisuj od razu przygotowane uprzednio (np. w notatniku), wszystkie posiadane informacje a miejsca sprawnie wybierzesz z przygotowanych wcześniej słowników.
Otrzymasz zadbaną kartotekę wyglądającą w miarę spójnie nawet przy sortowaniu wg identyfikatora a jako bonus możliwość ustalenia wszystkich wydarzeń i osób które w nich uczestniczyły, przeglądając takie miejsce.
W przeciwnym wypadku skończysz ze sporą ilością zaniedbanych bądź zdublowanych wpisów obniżających wartość poznawczą kartoteki i potem będziesz musieć wyszukiwać luki a sporo zapisów może nie zawierać informacji w których posiadaniu de facto będziesz.
A na koniec, kiedy już się napracujesz – zadbaj by po twojej śmierci ktoś z młodszego pokolenia się tym zaopiekował a myśl Marszałka nie dotyczyła twojej rodziny.